Trigger points – Σημεία και τέρατα

Μια από τις «μάστιγες» της εποχής που ακούμε τα τελευταία  χρόνια είναι τα γνωστά “trigger points”.  Διάφορες θεωρίες τα έχουν συνδέσει με παθήσεις όπως το αυχενικό σύνδρομο, οι ζαλάδες, οι πονοκέφαλοι, οι ίλιγγοι, η ημικρανία, η ινομυαλγία, κ.α.

γράφει ο Κώστας Σακελλαρίου, Φυσικοθεραπευτής

Έχουν κυλήσει πολλά δάκρυα σε μάγουλα ανθρώπων από την ώρα που κάποιος «ειδικός» διέγνωσε ότι κάποιοι μύες τους βρίθουν από αυτά και ξεκίνησε να τους πιέζει με εργαλεία σαν τα παρακάτω.

 

Η ακριβής μετάφραση των λέξεων “trigger points” είναι «σημεία πυροδότησης» (πόνου). Με λίγα λόγια, είναι σημεία που όταν τα πατήσει κανείς, προκαλείται πόνος που μπορεί να αντανακλά σε μια ολόκληρη περιοχή σχετικά μακριά από το σημείο. Μπορεί δηλαδή να πιέσει ένα σημείο στον ώμο και να πονάει μέχρι το κεφάλι, ή ένα σημείο στη μέση και να πονάει μέχρι το πόδι. Τα σημεία αυτά βρίσκονται μέσα σε μύες.

Ερευνητικά δεδομένα

Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική έρευνα έχει θέσει σε πολύ μεγάλη αμφισβήτηση όλες αυτές τις θεωρίες που αφορούν εν ολίγοις το πώς μπορεί να συνδέσει κανείς την ύπαρξη των επώδυνων αυτών σημείων με συγκεκριμένες παθολογίες. Με λίγα λόγια, το ερώτημα είναι : «εάν κάποιος ψηλαφήσει έναν άνθρωπο και βρει αυτά τα σημεία, τι συμπέρασμα βγαίνει και τί διάγνωση;»
Η απάντηση είναι ότι δε βγαίνει καμία διάγνωση και κανένα συμπέρασμα πέραν του ότι κάποιοι μύες έχουν επώδυνα σημεία που πονούν όταν τα πιέσουμε είτε τοπικά, είτε πόνο που αντανακλά και πιο μακριά από το σημείο πίεσης.

Δυστυχώς όμως και εδώ έχει αναπτυχθεί μια ολόκληρη σειρά από θεωρίες και θεραπευτικές προσεγγίσεις που οδηγούν τον πληθυσμό σε παραπληροφόρηση, λανθασμένες αντιλήψεις για την υγεία, επώδυνες και πρακτικά άχρηστες θεραπείες διότι δε βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα.

Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους θα πρέπει να δούμε τι λένε οι επιστημονικές έρευνες για το συγκεκριμένο ζήτημα. Μια έρευνα του 2007 (1) εξέτασε 93 δημοσιεύσεις με θέμα το «σύνδρομο trigger points”  έδειξε ότι δεν υπάρχει συμφωνία στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με την αξιοπιστία τόσο των διαγνωστικών  κριτηρίων, όσο και του ίδιο του ορισμού του συνδρόμου. Σύμφωνα με έρευνα του 2009 (2) δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση για την αξιοπιστία της διάγνωσης κάποιας παθολογίας όταν βρίσκουμε τέτοια επώδυνα σημεία στους μύες.

Ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα που εγείρεται είναι : «εάν οι ειδικοί δε συμφωνούν πάνω στο τι ψάχνουν να βρουν, τότε πώς είναι σίγουροι γι αυτό που βρίσκουν;» Διότι ακόμη και αν υπάρξει συμφωνία ως προς τον ορισμό του τι είναι trigger point, στην πράξη αν ψηλαφίσουν διάφοροι θεραπευτές τον ίδιο ασθενή, όχι μόνο δε θα βρουν τα ίδια σημεία πόνου, αλλά εάν ο ίδιος θεραπευτής επαναλάβει την εξέταση στον ίδιο ασθενή,  πολύ συχνά δε θα βρει τα ίδια σημεία που εντόπισε την πρώτη φορά, συνεπώς υπάρχει θέμα με τη διαγνωστική αξιοπιστία.

Επιστήμη ενάντια στην ψευδοεπιστήμη

Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι ότι πάει κάποιος στον «ειδικό» , αυτός «εντοπίζει»  τα trigger points και ξεκινάει η πάλη. Πίεση με τα δάκτυλα ή με τα γνωστά εργαλεία, πόνος και δάκρυα μερικές φορές και έτσι και ο θεραπευτής είναι ευτυχής που τα βρήκε και ο ταλαίπωρος ασθενής που εκπαιδεύτηκε από τον «ειδικό»  να υπομένει, νοιώθει πονεμένος αλλά «θεραπευμένος».

Αλλά σύμφωνα με το Nikolai Bogduk (PhD) πολύ γνωστό ερευνητή , « εάν το διαγνωστικό κριτήριο για τα trigger points είναι μόνο η ευαισθησία που εμφανίζουν στην ψηλάφηση, αυτό δεν αποτελεί διάγνωση, απλά διαπίστωση ότι υπάρχει αυτή η ευαισθησία των μυών στην ψηλάφηση ή την πίεση». Βέβαια υπάρχει ολόκληρη  βιομηχανία «ειδικών» στη θεραπεία των trigger point η οποία βασίζεται σε ψευδοεπιστήμη.

Η πιο σημαντική δήλωση έγινε από τον Neil O’ Connell (PhD) στο twitter και  ήταν: « μήπως τα trigger points αποτελούν ιατροποίηση (medicalising) του φυσιολογικού»;

Πείραμα καταστροφής

Ο Dr. Frederick Wolf ο οποίος είναι ο άνθρωπος που έβαλε τα διαγνωστικά κριτήρια της ινομυαλγίας πράγμα για το ποίο μετάνιωσε στη συνέχεια αναφέρει με διάθεση αυτοκριτικής : «το 1992 κάναμε μια μελέτη για τα trigger points.Μια ομάδα τεσσάρων ειδικών στο μυοπεριτονιακό πόνο (η επίσημη ορολογία για τον πόνο από τα σημεία αυτά) επιλέχθηκε από τον Simons (ο οποίος μαζί με την Travel θεωρούνται οι πρωτοπόροι στα trigger points) και εξέτασαν τέσσερις ασθενείς με τέτοιο «σύνδρομο». Οι εξεταστές μπορούσαν να εξετάσουν τον κάθε ασθενή (προφανώς με ψηλάφηση) όση ώρα ήθελαν, αλλά δεν επιτρεπόταν να μιλήσουν μαζί του. Το πείραμα ήταν «τυφλό» δηλαδή οι εξεταστές δεν ήξεραν τί πάθηση είχε ο κάθε ασθενής ώστε να μην είναι προκατειλημμένοι στην εξέταση και ήταν οι καλύτεροι επαγγελματίες στο είδους τους. Στο τέλος δε μπορούσαν να συμφωνήσουν ούτε να εντοπίσουν ο ένας με τον άλλο τα ίδια trigger points. Ήταν μια καταστροφή»

Ο  Paul Ingraham παραδέχεται ότι οι μυϊκοί πόνοι μπορεί να είναι πολύ βασανιστικοί. Όμως αναφέρει ταυτόχρονα, ότι η θεωρίες που ερμηνεύουν την ύπαρξη των trigger points στερούνται ισχυρής επιστημονικής τεκμηρίωσης (3). Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο μυϊκός ιστός είναι «ορφανός»  μια και καμία ειδικότητα δεν ασχολείται αποκλειστικά με αυτόν. Είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση ιστός στο σώμα και «ταλαιπωρείται»  πολύ συχνά από τις καθημερινές δραστηριότητές μας ενώ η μεγαλύτερη προσοχή στρέφεται στα οστά, τις αρθρώσεις εν γένει, ή τα νεύρα.

Το πρόβλημα στην αντιμετώπιση του μυϊκού πόνου ειδικά αυτού που σχετίζεται με τα trigger points, είναι ότι πολύ συχνά η ιατρική αντιμετώπιση των πόνων αυτών περιλαμβάνει ενέσεις στα σημεία αυτά πράγμα που το παρομοιάζει σα να προσπαθεί κανείς να σκοτώσει ένα ποντίκι με μπαζούκας. Οι δε φυσικοθεραπευτική προσέγγιση συχνά δίνει έμφαση στην πίεση ή τη μάλαξη των σημείων αυτών, πολύ συχνά με πρόκληση πολύ έντονου πόνου, συνοδευόμενη από συμβουλές για «βελτίωση της στάσης» , ή για θεραπείες που εκτός των άλλων «επανατοποθετούν» στη θέση τους κάποιους σπονδύλους που είτε έχουν «χάσει την ευθυγράμμισή τους» ή έχουν πάθει «μετατόπιση».

Η πλέον επικίνδυνη έκφραση : «Με βάση την εμπειρία μου»

Πολλοί επαγγελματίες υγείας έχουν να διηγηθούν επιτυχημένες θεραπείες για τα trigger points που περιλαμβάνουν είτε τεχνικές πίεσης με τα χέρια, είτε με βελόνα ή με άλλο μέσο. Η πραγματικότητα είναι όμως ότι ακόμη και η «βίβλος» των trigger point, το βιβλίο των Travel and Simons αναφέρει τις απόψεις των συγγραφέων και όχι επιστημονική τεκμηρίωση.

Ο Patrick Wall, ένας από τους πρωτοπόρους στη μελέτη του πόνου είπε ότι  «ας ελπίσουμε ότι βγαίνουμε από μια εποχή φανταστικών εξηγήσεων για πραγματικά φαινόμενα. Οι συγγραφείς σίγουρα πρέπει να αντιμετωπίσουν μια κοινότητα θεραπευτών που έχουν εμμονή στην ερμηνεία ασθενειών και θεραπειών με βάση αναπόδεικτα στοιχεία που στηρίζονται σε ψήγματα τεκμηρίωσης πέραν της αναφερόμενης θεραπευτική τους επιτυχίας».

Ένα άλλο ερώτημα είναι το εάν μετά από την όποια θεραπεία τα επώδυνα αυτά σημεία έχουν εξαφανιστεί, αν οι μύες μέσα στους οποίος βρίσκονται έχουν αλλάξει υφή, αν έχουν «μαλακώσει» και αν θα υποτροπιάσουν.  Πολύ συχνά αυτό δε συμβαίνει.

Συμπερασματικά

Πράγματι υπάρχουν σε κάποιους ανθρώπους επώδυνα σημεία στους μύες τους. Η κατηγοριοποίηση όλων αυτών των συμπτωμάτων σε ένα σύνδρομο, το λεγόμενο «μυοπεριτονιακό σύνδρομο» (myofascial pain syndrome) περνάει το μήνυμα ότι δεν πρόκειται να απαλλαγεί ο πάσχων από αυτό. Ως γνωστόν τα σύνδρομα είναι «σύνολο συμπτωμάτων και σημείων που σχετίζονται με την ίδια κλινική εικόνα» τα οποία συχνά δεν θεραπεύονται όπως το σύνδρομο Down κλπ.

Δε σχετίζεται πάντα η ύπαρξη τέτοιων επώδυνων σημείων με παθολογία και υπάρχει ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση γι αυτό. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή όταν βαφτίζουμε κάτι ως «σύνδρομο» διότι υπάρχουν πολλές πιθανότητες να βαφτίσουμε το υγιές ως παθολογικό. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με πολλούς τρόπους αυτά τα επώδυνα σημεία μια και το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν βοηθάει τίποτε, αλλά ότι σχεδόν βοηθούν τα πάντα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.

Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν μηχανισμοί στο σώμα μας οι οποίοι βοηθούν στη μείωση του πόνου μια και εκκρίνονται ουσίες με ισχυρότατη αναλγητική δράση, αρκεί να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Το άγγιγμα, η μάλαξη, οι διάφορες τεχνικές που κάνουμε με τα χέρια μας στους ασθενείς, ακόμη και η πίεση ή το τρύπημα της βελόνας ενεργοποιούν διαφορετικούς κάθε φορά μηχανισμούς.

Συνεπώς αυτό που χρειάζεται είναι να γίνεται μια σοβαρή λήψη ιστορικού και κλινική εξέταση χωρίς προκαταλήψεις, ταμπέλες και σύνδρομα που το μόνο που κάνουν είναι να δημιουργούν υποψηφίους χρόνιους ασθενείς. Είναι απαραίτητο να πληροφορούμε σωστά τον κόσμο και να βοηθάμε στην προώθηση μιας υγιούς προσέγγισης και όχι σε διαιώνιση μύθων και φαντασιώσεων.

Καλέστε στο 2107784822 για να κλείσετε ραντεβού ή συμπληρώστε το  Prosomatic Physio για να πάρετε απαντήσεις στα ερωτήματά σας.

Ενδεικτική αρθρογραφία

1. Variability of criteria used to diagnose myofascial trigger point pain syndrome–evidence from a review of the literature. Tough EA¹, White AR, Richards S, Campbell J. , Clin J Pain.2007 Mar-Apr;23(3):278-86.
2. Reliability of physical examination for diagnosis of myofascial trigger points: a systematic review of the literature. Lucas N¹, Macaskill P, Irwig L, Moran R, Bogduk N. Clin J Pain.2009 Jan;25(1):80-9. doi: 10.1097/AJP.0b013e31817e13b6.
3. https://www.painscience.com/tutorials/trigger-points.php